Nghề múa trống Lân - Sư - Rồng (LSR) - nghề cầu lộc cho người, thường tập luyện cả năm nhưng chỉ biểu diễn vài ba ngày đầu xuân hay lễ Tết hoặc những dịp các cơ quan, đơn vị khai trương... Khi đã theo nghề này, nhiều người gọi đó là cái nghiệp. Từ niềm đam mê khi nghe tiếng trống rộn rã của những đoàn lân, nhiều người đã dấn thân theo nghề “nghiền không bỏ được”. 
Đam mê vũ điệu trường long

Đến với nghề múa LSR, điều bắt buộc đầu tiên mỗi người đều phải có sức khỏe dẻo dai, bản lĩnh, tính kiên trì. Họ phải học, luyện võ thuật để có thể nhảy múa, thực hiện những động tác trèo múa trên cây cao, múa trên “mai hoa thung” (trên các trụ sắt cao 2,2 - 3 mét)… Lứa tuổi bắt đầu đến với nghề múa LSR thường là 8, 9 tuổi. Các em này thường rất gan dạ, chịu khó tập luyện, có năng khiếu. Trong các buổi biểu diễn, đội múa LSR phải điều khiển con lân, rồng từ một thể khô cứng, vô tri vô giác trở thành sống động có hồn. “Chúng phải thể hiện khá nhiều động tác hỷ, nộ, ái, ố… với những tư thế nhảy, vồ, cắn nuốt, thở, lăn vòng, vặn mình, ngồi, nằm, đứng, tiến, lùi cảnh giác, dò xét…” - một võ sư dày kinh nghiệm trong một võ đường cho biết. Vũ công Nguyễn Văn Tân theo nghiệp múa LSR từ khi còn là sinh viên Khoa Chèo, Trường đại học Nghệ thuật Hà Nội chia sẻ: Mình “nhảy” vào nghiệp diễn này cũng rất tự nhiên.

Đây là mẫu, bạn có thể sửa lại ảnh, màu nền, kích cỡ của bảng tùy theo nhu cầu.

Vốn thành thạo trống chèo nên khi có một đoàn múa trống lân nhờ đánh trống trong các buổi diễn lân rồng thế là nghiền lúc nào không hay. Diễn lân rồng có nhiều bài lắm như Mai hoa thung, Giao long tranh ngọc, Độc chiếm ngao đầu, Song hỉ, Tam Tinh, Tam Anh, Tứ Quý hưng long… tùy theo mục đích buổi diễn ấy là khai trương, mừng xuân, chúc phúc, cầu tài… thì có bài múa riêng và bài trống đánh phù hợp. Tuy nhiên khó nhất phải kể đến việc múa rồng với những hình rồng dài cả trăm mét. Khi thực hiện thao tác điều khiển các hình “trường long” này đòi hỏi các vận động viên phải phối hợp thật nhịp nhàng, ăn khớp với nhau khi thực hiện các động tác uốn lượn của rồng. Nếu các vận động viên phía trước thực hiện không đúng động tác thì những vận động viên phía sau té hàng loạt… Nhưng tựu trung nghề này là “ăn cơm nhà… cầu lộc cho thiên hạ” - Tân cười nói.

Trong màn trình diễn múa LSR không thể thiếu ông Địa, một người bụng phệ (do độn vải) mặc áo dài đen, tay cầm quạt giấy to phe phẩy, mang mặt nạ ông Địa đầu hói tròn cười toe toét đi theo giỡn lân, giỡn khách xem múa hoặc mua vui cho gia chủ. Ông Địa được cho là hiện thân của Đức Di Lặc, một vị Phật lúc nào cũng tươi vui hiền lành. Ông Địa và con lân đi đến đâu là giáng phúc tới đó nên nhà nào cũng hoan hỉ treo rau xanh và giấy đỏ đón chào. Sau này, người có tiền thường treo giải bằng tiền buộc trong một miếng vải đỏ, treo cùng bắp cải hoặc rau xanh. Lân phải trèo lên cao lấy bằng được “thức ăn” này. Tất nhiên, ông Địa không cùng trèo với lân mà chỉ cùng lân múa, phe phẩy chiếc quạt to, ru lân ngủ hoặc đánh thức lân dậy. Cảnh ông Địa vuốt ve lân và lân mơn trớn ông Địa, thể hiện được tình cảm và sự hòa hợp sâu sắc giữa loài vật và loài người trong một bầu không khí thanh bình, hoan lạc.

 
Nghiệp khó bỏ 

Hiện nay, các đoàn LSR “cạnh tranh” nhau cũng rất khốc liệt, tồn tại hay không tồn tại dựa vào tên tuổi, lịch sử truyền thống của đoàn và đặc biệt là lực lượng diễn viên, càng nhỏ tuổi mà diễn hay thì khán giả càng khoái. Chính vì thế các đoàn luôn tuyển mộ các thành viên nhí để đào tạo, thường là dạy miễn phí. Khi các em diễn được, tham gia các suất diễn sẽ được trả cát-sê 50.000 - 100.000 đồng/suất và mấy ngày Tết cát-sê cao hơn một chút. Ngoài ra còn có tiền thưởng, lì xì của các gia chủ, nơi đoàn đến diễn.

 
Tuy nhiên, các thành viên của những đoàn LSR đến với nghề này không phải bởi cát-sê mà chủ yếu ham vui, mê tiếng trống “tùng thình, tùng thình, tùng thình…” và tiếng “chập chã”. Khi đã vào nghề thì múa LSR gần như đã trở thành cái nghiệp không thể rời xa. Em Đào Đức Long, thành viên Đoàn LSR Tuấn Long Đường (Hà Nội) thường xuyên tập luyện tại nhà văn hóa gần Trường đại học Công nghiệp cho biết: “Nghề này tập luyện vất vả lắm, bị té, trặc tay, trầy xước mình mẩy là chuyện như cơm bữa”. Song không mấy ai nản chí, bỏ luyện tập cả bởi cứ ngã thì chính tiếng chiêng, chống giục giã là lại chồm dậy… tập tiếp. Những ai đã chọn nghề rồi thì không ai muốn nghỉ, thậm chí có lúc diễn không cát-sê cũng đi. Chỉ cần nghe tiếng trống, tiếng chập chã đánh liên hồi là tự dưng cảm thấy nao nao trong lòng.

Võ sư Dương Nhất Kỷ, cha đẻ của đoàn múa LSR Nhất Đường (Ninh Bình) nay đã ở cái tuổi xưa nay hiếm vẫn xốn xao mỗi khi kể về nghiệp múa LSR. Ông tâm sự: “Tôi theo nghiệp múa LSR từ hồi còn rất nhỏ khoảng 8-9 tuổi gì đó. Khi ấy, tôi theo cha mài võ khắp Bắc - Trung - Nam kiếm tiền. Tôi say nghiệp này ngay từ lần đầu tiên được xem một đội LSR biểu diễn chúc thọ tại gia đình người Hoa giàu có ở Châu Đốc (Long An)”. Những vũ điệu điêu luyện của những vũ công điều khiển đầu lân, đầu rồng cùng tiếng chập chình, chập chã của các đạo cụ đeo đuổi theo ông tới lúc trưởng thành. Khi đã có chút vốn liếng, ông đặt làm một đầu rồng lớn với chiều dài 99m, cùng 4 đôi lân và mở lò luyện võ cùng môn sinh tập luyện các bài múa trống lân, rồng.
 

Nhìn lại giờ đã theo nghiệp ngót nửa thế kỷ, đào tạo bao thế hệ võ sinh nhiều người trong đó giờ cũng tạo lập được võ đường riêng, trong đó không thiếu “món” múa LSR. Võ sư Nhất Kỷ cũng tâm sự thêm: Nghề này thực tế không phải là một nghề kinh doanh nhằm thu lãi. Xong đã vào nghề thì khó bỏ vì khi tham gia biểu diễn các vũ công không chỉ đem niềm vui, cầu may mắn, cầu lộc, cầu tài cho mọi người mà qua những vũ đạo LSR bản lĩnh, cái tôi cá nhân và tinh thần thượng võ được thể hiện cao độ. Một mùa xuân lại đến, những đoàn LSR cũng đang tất bật hoàn thiện các màn múa LSR mới sẵn sàng tham dự các hoạt động chào xuân mới trên cả nước. Tiếng chập chã, tùng tùng tùng xèng lại vang lên khắp nơi